In 't Wasdom

bolas, toegang tot kennis

Archive for the ‘zoeken’ Category

december 7th, 2020 by Renske ter Avest

Slimmer zoeken – iedere week een zoektip

In deze wekelijkse rubriek vind je een zoek- of beter een vindtip. Het gaat om zoektechnieken en andere tips en trucs om effectief informatie terug te vinden.

Deze week (week 52): je zoekopdracht beperken tot één website. Read the rest of this entry »

juni 3rd, 2020 by Renske ter Avest

Zoeken in databanken – Proquest

Als je lid bent van de openbare bibliotheek en op zoek naar (wetenschappelijke) cultuurhistorische informatie (journals, tijdschriften, dissertaties, kranten) dan is deze selectie van databanken wellicht geschikt.

Het gaat om ruim twintig databanken van Proquest op het historische culturele vlak (Engelstalig) interessant zijn en daarom ook in onze databankcatalogus zijn opgenomen.

Hier vind je het overzicht met beknopte beschrijvingen van de databanken. De collectie is ook gelijktijdig doorzoekbaar. Je kunt daarbij gebruik maken van booleaanse operatoren (OR, NOT etc.).

februari 11th, 2020 by Renske ter Avest

Drie vragen over zoeken

Google is succesvol, maar goed zoeken is niet per se gemakkelijk. Of misschien moet ik het anders zeggen: het vinden van betrouwbare bronnen is niet simpel. Met Google vinden we meer dan ooit, maar Google vindt geen documenten achter betaalmuren. Die zoekmachine indexeert alleen toegankelijke documenten. Wat valt er te zeggen over de kwaliteit (en betrouwbaarheid) van die bronnen?

Ik werkte eerder veel met kaartenbakken. Op zo’n kaart staat precies waar een bron (boek, artikel of ander document) over gaat en waar & wanneer het werd gepubliceerd (wie, wat, waar, wanneer). Iemand die een kaart maakt – meestal een specialist, een kenner – streeft naar exactheid en geeft dus de essentie van de bron weer. De kaarten en kaartenbakken van vroeger zijn niet verdwenen, de specialistische inhoud is gedigitaliseerd. Dat zijn nu de zg. databanken. Die inhoud van zo’n databank is niet toegankelijk voor Google. Het gaat om specialistische informatie en je moet vaak lid zijn van een bibliotheek om toegang te krijgen.

Voor het algoritme van Google is een titelbeschrijving van evenveel betekenis als een willekeurige zin uit het boek zelf. Het heeft voor een zoekmachine geen enkele betekenis. Ze maakt geen verschil. Het algoritme is de grote gelijkmaker. Google scant alles: niet alleen titel, maar ook de gehele inhoud. De vraag is dus of de zoekmachine een verschil kan maken, en of het resultaat net zo goed is als dat van de specialist.

Het verschil tussen een kaartenbak (of databank) en het internet is geen probleem als gebruikers er rekening mee houden. Maar dat is vaak niet zo. Veel mensen zoeken in een databank niet anders dan wanneer ze met behulp van de zoekmachine Google over het internet surfen. En dan gaat het mis. Een specialistische databank (eigenlijk een elektronische kaartenbak) geeft als resultaat 0 (zinnige) treffers op een zoekvraag als: Leden Koninklijk Huis leeftijd. Google daarentegen geeft direct antwoord (en vaak is dat ook het goede antwoord). Het is dan ook goed te weten wanneer je beter in een databank kunt gaan zoeken of met Google.

Drie vragen

Drie belangrijke vragen:  1. wanneer zoek je in een databank en wanneer volstaat Google of DuckDuckGo? 2. hoe zoek je met Google en hoe zoek je in een databank? 3. hoe beoordeel je de kwaliteit & betrouwbaarheid van je zoekresultaten?

In drie volgende blogs geef ik je een antwoord op deze vragen (zie bovenstaande verwijzingen).

februari 10th, 2020 by Renske ter Avest

Zoeken: via Google of met een databank?

Ik zoek elke dag via Google of een andere zoekmachine: naar adressen, vintage, muziek, de verjaardag van Michel de Montaigne en wat al niet meer. Ik vertrouw blind op de resultaten, nou ja, bijna. Zoeken via Google is voor de meeste dagelijkse zaken voldoende. Google volstaat prima als je je wilt oriënteren, geen enkele pretentie hebt of een poging wilt doen om iets origineel of iets nieuws over een bepaald onderwerp te zeggen.

Met een paar extra trucjes haal ik met Google heel veel naar boven, zelfs wetenschappelijke artikelen op mijn vakgebied. Over die trucjes (tips en tools) vertel ik je later. Google geeft vaak enorm veel resultaten – iets dat je eigenlijk niet wilt, integendeel. Meestal heb je geen idee wat de status & kwaliteit is van die resultaten. Daarnaast heb je onvoldoende tijd om al die zoekresultaten serieus te bestuderen. Bovendien stemt Google de resultaten af op mij als persoon. Of beter: op wie Google denkt dat ik ben.

Is het mogelijk een onderbouwde keuze maken? Een selectie die niet uitsluitend op mij is afgestemd, maar ook voor anderen van belang is? Kun je het standaard algoritme van Google omzeilen? Ja, dat kan. Waarover later meer.

Zelf zoek ik in een databank als ik precies wil achterhalen wat er onder deskundigen/specialisten bekend is op een klein gebied. Het gaat mij dan om de vraag: Wie heeft wat, waarom, waar en wanneer beschreven (5 x w). Zo begrens ik mij. Tegelijk ben ik in staat om vanuit die grenzen mijn kennishorizon te verleggen en nieuw land in kaart te brengen. Precies en systematisch.

Naast kwaliteit is er nog een andere reden om databanken te gebruiken. Die reden is de beschikbaarheid van informatie die niet via Google vindbaar is. Tijdschriften, boeken en journals wordt door experts beoordeeld, systematisch in kaart gebracht (thematisch en over een langere periode) en in een database/databank gestopt. Die informatie gaat niet meer verloren en is dus altijd opnieuw te raadplegen. Bovendien zijn de resultaten ook door anderen te checken die erop kunnen voortbouwen. Beschikbaarheid is nog iets anders dan toegankelijkheid. Er is vaak wel een abonnement nodig.

Bij willekeurige vondsten die je via Google opdoet is dit niet het geval. Soms verdwijnen er bronnen of duiken er plotseling nieuwe bronnen op waarvan de precieze inhoudelijke status onduidelijk is. Bovendien weet je nooit zeker wat Google wel/niet in kaart heeft gebracht. Zulke instabiele bronnen zijn dus weinig betrouwbaar (qua herhaalbaarheid).

Samengevat: Google volstaat voor de voor dagelijkse dingen, ter oriëntatie en als de kwaliteit en betrouwbaarheid (systematiek, controleerbaarheid & herhaalbaarheid) niet van belang is. Je kiest voor het zoeken in een databank als je iets op een systematische en controleerbare wijze wilt nagaan om daarna de stand van zaken goed te kunnen beschrijven. Je kunt dan verwijzen naar kwalitatief hoogwaardige en betrouwbare bronnen.

februari 10th, 2020 by Renske ter Avest

Hoe zoek je in databanken?

In de serie Drie vragen is het de beurt aan de vraag: hoe zoek je in een databank? Voor ik inga op dit thema wijs ik op onze thematische reeks over databanken. Het is goed eerst iets te weten van het wat, waarom, wanneer en waar, vóór je begint met het hoe. 

Databanken zijn binnen bolas geordend naar een specifiek vakgebied en/of type (bijv. journals, brieven of kranten). Naast specifieke of vakgebonden databanken zijn er algemene databanken (bijv. WorldCat, Picarta) die een tamelijk dekkend overzicht geven naar de stand van zaken rond een thema.

Hoe te zoeken? Drie stappen:

  1. Wat wil je precies weten en wat is het type bron dat je zoekt?
  2. Welke databank voldoet aan het gewenste type bron en je informatiebehoefte?
  3. Hoe zoek je binnen de databank: het gebruik van de booleaanse operatoren OR, AND, NOT

In een volgend blog ga ik in op het gebruik van de operatoren OR, AND en NOT.

februari 10th, 2020 by Renske ter Avest

Zoeken in databanken: booleaans zoeken

Zoeken levert vaak enorm veel treffers op. Dat geldt ook bij het gebruik van een databank. Hoe kun je dit aantal beperken? Wat moet je doen om preciezer te zoeken? Hoe krijg je minder treffers met een hogere kwaliteit?

Vier tips

  • Stel eisen aan de actualiteit van de bron, bijv. vanaf het jaar 2015. Gevolg is dat je geen ongedateerde resultaten krijgt. Ongedateerde bronnen gelden i.h.a. als minder betrouwbaar. Je weet dan immers niet of er meer actuele bronnen zijn.
  • Zoek met operatoren of commando’s. Gebruik meerdere zoektermen in combinatie met AND, OR, NOT. Het gebruik van de operator AND betekent dat beide zoektermen in het document moeten voorkomen. Daardoor daalt het aantal zoekresultaten.
  • Gebruik bij synoniemen de operator OR. Hierdoor neemt het aantal treffers toe, maar je beperkt het aantal uit te voeren zoekacties.
  • Beperk je tot een bepaald type bron, bijvoorbeeld alleen journals of kranten. Of beperk je tot een specifieke database.

Een voorbeeld: Henriette B. is geïnteresseerd in de nieuwste Open Access publicaties (vanaf januari 2020) over toepassingen van artificial intelligence binnen de medische sector. Haar zoekopdracht beperkt ze tot actuele bronnen (vanaf 2020). Ze gebruikt twee zoektermen. Verder zoekt ze alleen in de databank DOAJ (via Laelaps). Aantal zoekresultaten: van 15 (op 11 februari 2020) tot 157 (op 18 juni 2020).

In het gegeven voorbeeld gebruikt Henriette B. alle eerdere tips:

  • beperking qua tijd (vanaf 2020);
  • gebruik van de (booleaanse) operator (AND -> Notabene: in Lalaeps is dat het +-teken, zie helpfunctie (?) bij Laelaps);
  • gebruik van één specifieke databank met de grootste collectie Open Access bronnen (DOAJ). Die databank bevat vele duizenden wetenschappelijke journals.

De grondslagen van het booleaanse zoeken (zoeken met AND, OR en NOT) zijn ontleend aan de inzichten van de wiskundige en logicus George Boole (1815-1864).

Update: 18 juni 2020

februari 10th, 2020 by Renske ter Avest

Google manipuleren. Over zoekstrategieën

Google heeft een simpele zoekbalk. Eén enkel trefwoord intikken en Google doet de rest. Wat die rest precies inhoudt? Dat weet bijna niemand. Eén ding is wel zeker: Google stemt de resultaten af op het profiel dat zij heeft van de gebruiker. Ze manipuleert, zeggen sommigen.

Hoe zoek je met Google? Kun je de zoekresultaten van Google wel beïnvloeden? Ja, dat kan en het is eenvoudig.

Er zijn mogelijkheden om Google te “manipuleren” of beter: zelf het heft in handen te nemen. Hoe doe je dat? Hoe zorg je er voor dat Google doet wat jij wilt? Je kunt Google sturen door naast trefwoorden ook zgn. commando’s toe te voegen. In al deze gevallen beperk je het aantal resultaten. Dat is ook de bedoeling. Scherper zoeken en zelf de zoekcriteria bepalen. Hoe doe je dat?

Eerst enkele mogelijkheden, daarna een voorbeeld Read the rest of this entry »

februari 10th, 2020 by Jaap de Jong

Betrouwbare bronnen

Betrouwbare bronnen: hoe beoordeel je dat?

“Wanneer is een bron eigenlijk betrouwbaar? En hoe zorg je voor kwaliteit als het gaat om literatuuronderzoek” schreeuwt iemand hier op het lege marktplein. Kunt u daar iets over zeggen? Dat kan en het is gemakkelijker. Er zijn drie soorten criteria: formele, inhoudelijke en vormeisen.

Formele criteria

  • auteur – zonder auteur stelt niemand zich verantwoordelijk voor de inhoud, een organisatie opvoeren is in principe al een zwaktebod. Zeker als er een beter alternatief voorhanden is.
  • publicatiedatum – zonder publicatiedatum geen zicht op de nieuwste inzichten, ontwikkelingen en meer recente publicaties.
  • titelgegevens – zonder of met incomplete gegevens geen zicht op het type bron (is het bijv. een journal, boek, bundel, thesis, webpagina?)
  • vindplaatsgegevens – zonder (stabiele) vindplaatsgegevens is er door anderen geen controle mogelijk (denk aan instabiele webpagina’s die plots verdwenen of veranderd zijn).

Conclusie: een bruikbare bron bevat gegevens over de auteur, publicatiedatum, titel en de (stabiele) vindplaats. Die gegevens zijn ook nodig voor het opmaken in de gekozen stijl (bijv. APA-style). Als de bron bruikbaar is, dan is die bron nog niet persé betrouwbaar. Er zijn aanvullende criteria.

Inhoudelijke criteria

  • gezaghebbend (dus argumentatief sterk) op basis van inhoud – de bron is afkomstig uit het kennisdomein of vakgebied (vakliteratuur/tijdschriften, databanken, papieren uitgaven (boeken, bundels, thesis, journals).
  • De bron is bij voorkeur door vakgenoten beoordeeld (peer reviewed).

Vormeisen

  • er is een officiële referentiestijl gebruikt (APA, Cambridge, Harvard etc.) en die is volgens de richtlijnen van de stijl ingevoerd.
  • de bibliografie is gevarieerd qua type bron (journals/artikelen, thesis, boeken of bundels, géén instabiele webpagina’s).

De inhoudelijke criteria zijn natuurlijk het belangrijkst. Dat te kunnen beoordelen is een kwestie van ervaring en tijd. In elk geval voldoet een (in beginsel) betrouwbare bron altijd aan de formele criteria en de eisen qua vorm.


Lees dit blog om effectief te zoeken naar betrouwbare bronnen: zoeken in databanken. Of zoek met Laelaps naar betrouwbare bronnen en sla de resultaten direct op in een bolasproject (opslaan vlg. APA-richtlijnen).

Meer weten over de Laelaps? Bekijk deze reeks met blogs over de achtergrond van Laelaps.

januari 17th, 2020 by Renske ter Avest

Databanken (1): wat, waarom, waar en hoe te gebruiken?

Topdatabanken

Binnen BOLAS kun je gebruik maken van databanken. Een databank geeft toegang tot wetenschappelijke artikelen en boeken. Hiernaast vind je een overzicht van een aantal databanken die je kunt doorzoeken. Je hebt niet altijd toegang tot databanken. Voor een aantal databanken is een lidmaatschap van de Koninklijke Bibliotheek (KB) nodig. #KB Dat lidmaatschap kun je aangeven in je persoonlijke instellingen.

Beweeg met je muis over het rechterdeel van het databankoverzicht binnen BOLAS. Je ziet dan een aantal iconen. De vier iconen staat voor vier opties: favoriseren, opslaan, delen of onzichtbaar maken. Favoriseren is de meest handige optie. Je kunt een gefavoriseerde databank voor elk denkbaar project gebruiken. 

Zoeken naar bronnen binnen databanken kost minder tijd dan zoeken op Google (Scholar). Bij het gebruik van Google Scholar heb je soms geen toegang wanneer je een mogelijk bruikbare bron vind. Bovendien geven databanken toegang tot meer betrouwbare bronnen. Meer betrouwbaar dan de resultaten van googlen. Waaruit blijkt dat? Read the rest of this entry »

januari 17th, 2020 by Renske ter Avest

Databanken (2): welke?

Er zijn veel soorten databanken. Je kunt ze ordenen, bijv. op vakgebied (bijv geschiedenis). Of op soort (bijv. kranten) of – als derde mogelijkheid – op vakgebied èn op soort.

In het hier gebruikte voorbeeld (zie afbeelding) heb ik zowel op geschiedenis  (vakgebied) als op kranten (soort) geselecteerd. Het is best ingewikkeld om te bepalen welke databank je kunt gebruiken. Als je goed weet wat je precies wilt weten (hoofd- en deelvragen) dan ben je ook beter in staat om het type databank te bepalen.

Notabene – Gebruikers die lid zijn van de Koninklijke Bibliotheek (KB) in Den Haag – en dat hebben aangegeven bij hun persoonlijke instellingen binnen BOLAS – krijgen meer databanken te zien dan gebruikers die geen lid zijn.

Read the rest of this entry »

januari 17th, 2020 by Renske ter Avest

Databanken (3): Narcis

In Laelaps, de zoekmachine van BOLAS, is de inhoud van meerdere databanken opgenomen, waaronder die van Nardis.

In de databank Narcis zijn vrijwel alle publicaties van wetenschappers aan Nederlandse Universiteiten te vinden. Vaak zijn die publicaties openbaar toegankelijk. De Nederlandse overheid streeft er naar om wetenschappelijke publicaties voor iedereen beschikbaar te maken (Open Access).

In Narcis vind je niet alleen wetenschappelijke artikelen, proefschriften en rapporten. Je kunt ook van alle denkbaar onderwerp nagaan wie daarbij betrokken zijn en waar ze werken. Die gegevens (organisaties, personen) vind je niet in Laelaps. Als je dit weet, vind je sneller betrouwbare bronnen. Immers, in de databank Narcis wordt alleen de productie van wetenschappers opgenomen.

Hier vind je het overzicht van personen die zich volgens Narcis bezighouden met “kunstmatige intelligentie“. Je kunt het aantal zoekresultaten verder beperken door op vakgebied te zoeken, bijv. classificatie geesteswetenschappen.

Notabene: bedenk dat je zowel Engelstalige als Nederlandstalige termen kunt gebruiken (en combineren). Zie het bovenstaande voorbeeld over “kunstmatige intelligentie” (Engels en Nederlandse terminologie in combinatie met OR. #Tips

januari 17th, 2020 by Renske ter Avest

Databanken (4): E-books

E-books in BOLAS

Met BOLAS kun je snel een overzicht vinden met alle databanken met boeken, zgn E-books. Dit kunnen oudere gedigitaliseerde boeken zijn, maar ook nieuwe.

Ben je lid van de Koninklijke Bibliotheek dan krijg je in het overzicht ook die databanken te zien, waaronder Ebook Central. Dat is één van mijn favoriete databanken met nieuwe boeken. In het rijtje zie je een aantal databanken in een groene balk staan. Die kun je met Laelaps doorzoeken, zoals DOAB en Hathitrust.

Bij het zoeken in databanken is het handig om gericht te zoeken (bijv. op datering) en ook citatietekens te gebruiken. Je sluit daarbij een hoop resultaten uit. Zelf noteer ik mijn zoekstrategie altijd. Dan kan ik die achteraf ook beter verantwoorden naar mijn lezers. Hier vind je bijvoorbeeld het resultaat van een zoekopdracht naar het gendervraagstuk (vanaf 2015) in de databank DOAJ.

Krijg je te weinig resultaten dan kun je natuurlijk altijd soepeler zijn in je criteria. Meestal zijn het te veel resultaten en is het handiger om je zoekopdracht specifieker te maken. Wat wil je weten? Iets over genderrollen in de geschiedenis, dan is deze zoekopdracht misschien handiger. Probeer uit, experimenteer en wees kritisch op je zoekstrategie.

Veel plezier bij het zoeken naar literatuur in Laelaps.

januari 17th, 2020 by Renske ter Avest

Databanken (8): slimmer zoeken met de SpringerLink

In het hoger onderwijs hebben gebruikers meestal toegang tot de SpringerLink, een grote databank met vakliteratuur. Systematisch zoeken (en je goed kun verantwoorden) is een kunst en een kunde, vooral het laatste.

Met de Springerlink kun je binnen een vaktijdschrift als het Vakblad Sociaal Werk zoeken of dwars door alle vakliteratuur. Als je alleen wilt weten welke discussie er binnen een vaktijdschrift/journal is gevoerd, kun je de zoektocht tot dat journal beperken.

In het laatste geval is het handig – om naast de keuze van effectieve trefwoorden – ook gebruik te maken van de operatoren AND en OR. Een voorbeeld: Stel je bent geïnteresseerd in publicaties binnen het Vakblad Sociaal Werk over het thema wijkontwikkeling en diversiteit. Dan zou dit een mogelijke zoekopdracht kunnen zijn.

Wat gebeurt er in die zoekopdracht precies?

  1. Met “allochtonen OR diversiteit” maak je de zoekopdracht efficiënter. De databank verzamelt de documenten waarin ofwel “allochtonen” staat, ofwel “diversiteit” Het aantal resultaten wordt daardoor groter.
  2. Door ook nog eens – met AND – te combineren met “wijkontwikkeling” maak je het aantal resultaten weer kleiner.
  3. Tot slot: Je kunt ook eisen stellen aan het jaartal van publicatie en meer: hoe groter het aantal gestelde eisen is, des te kleiner het aantal zoekresultaten.

De operatoren AND, OR en NOT zijn zgn. booleaanse operatoren en worden in vrijwel alle databanken gebruikt, ook bij Laelaps, de zoekmachine van BOLAS. Wel hanteert men vaak andere symbolen, bijv. +, OR, – voor AND, OR, Not. Gelukkig zijn databanken meestal voorzien van een helpfunctie, zo ook de SpringerLink. Kijk daar naar!

Méér weten?

januari 16th, 2020 by Helpdesk Bolas

Zoeken met Laelaps

Zoeken in Laelaps

Laelaps is de zoekmachine die BOLAS zelf ontwikkelde. Een handige tool die meerdere databanken tegelijk kan doorzoeken (BASE, HBO-kennisbank, DOAJ etc). Je kunt hier alle databanken zien die Laelaps doorzoekt.

Het is belangrijk dat je slim zoekt binnen Laelaps, bijv. op jaartal en op meerdere trefwoorden. Hier een voorbeeld van zo’n combinatie. Drie opmerkingen over de zoekopdracht:

  1. Met het sterretje (*=asterisk) geef je aan dat je alle documenten wilt vinden die met methodi* beginnen. Dit betekent dat je ook documenten met termen als methodiek, methodisch etc. als zoekresultaat krijgt.
  2. Met het +-teken geef je aan dat je niet alleen resultaten wilt met documenten waarin de zoekterm methodi* voorkomt, maar daarin moet ook de term hulpverle* voorkomen. Het +-teken beperkt het aantal resulaten
  3. Met het jaartal 2018 begrens je het aantal resultaten door eisen te stellen aan de publicatiedatum (niet ouder dan …).

Het zoeken met commando’s (zoals het + teken of OR binnen Laelaps) noemt men Booleaans zoeken. De techniek is vernoemd naar George Boole (1815-1864), een wiskundige en logicus.