In de serie Drie vragen is het de beurt aan de vraag: hoe zoek je in een databank? Voor ik inga op dit thema wijs ik op onze thematische reeks over databanken. Het is goed eerst iets te weten van het wat, waarom, wanneer en waar, vóór je begint met het hoe. 

Databanken zijn binnen bolas geordend naar een specifiek vakgebied en/of type (bijv. journals, brieven of kranten). Naast specifieke of vakgebonden databanken zijn er algemene databanken (bijv. WorldCat, Picarta) die een tamelijk dekkend overzicht geven naar de stand van zaken rond een thema.

Hoe te zoeken? Drie stappen:

1. Wat wil je precies weten en wat is het type bron dat je zoekt?
2. Welke databank voldoet aan het gewenste type bron en je informatiebehoefte?
3. Hoe zoek je binnen de databank: het gebruik van de booleaanse operatoren OR, AND, NOT

In een volgend blog ga ik in op het gebruik van de operatoren OR, AND en NOT.

Ik zoek elke dag via Google of een andere zoekmachine: naar adressen, vintage, muziek, de verjaardag van Michel de Montaigne en wat al niet meer. Ik vertrouw blind op de resultaten, nou ja, bijna. Zoeken via Google is voor de meeste dagelijkse zaken voldoende. Google volstaat prima als je je wilt oriënteren, geen enkele pretentie hebt of een poging wilt doen om iets origineel of iets nieuws over een bepaald onderwerp te zeggen.

Met een paar extra trucjes haal ik met Google heel veel naar boven, zelfs wetenschappelijke artikelen op mijn vakgebied. Over die trucjes (tips en tools) vertel ik je later. Google geeft vaak enorm veel resultaten – iets dat je eigenlijk niet wilt, integendeel. Meestal heb je geen idee wat de status & kwaliteit is van die resultaten. Daarnaast heb je onvoldoende tijd om al die zoekresultaten serieus te bestuderen. Bovendien stemt Google de resultaten af op mij als persoon. Of beter: op wie Google denkt dat ik ben.

Is het mogelijk een onderbouwde keuze maken? Een selectie die niet uitsluitend op mij is afgestemd, maar ook voor anderen van belang is? Kun je het standaard algoritme van Google omzeilen? Ja, dat kan. Waarover later meer.

Zelf zoek ik in een databank als ik precies wil achterhalen wat er onder deskundigen/specialisten bekend is op een klein gebied. Het gaat mij dan om de vraag: Wie heeft wat, waarom, waar en wanneer beschreven (5 x w). Zo begrens ik mij. Tegelijk ben ik in staat om vanuit die grenzen mijn kennishorizon te verleggen en nieuw land in kaart te brengen. Precies en systematisch.

Naast kwaliteit is er nog een andere reden om databanken te gebruiken. Die reden is de beschikbaarheid van informatie die niet via Google vindbaar is. Tijdschriften, boeken en journals wordt door experts beoordeeld, systematisch in kaart gebracht (thematisch en over een langere periode) en in een database/databank gestopt. Die informatie gaat niet meer verloren en is dus altijd opnieuw te raadplegen. Bovendien zijn de resultaten ook door anderen te checken die erop kunnen voortbouwen. Beschikbaarheid is nog iets anders dan toegankelijkheid. Er is vaak wel een abonnement nodig.

Bij willekeurige vondsten die je via Google opdoet is dit niet het geval. Soms verdwijnen er bronnen of duiken er plotseling nieuwe bronnen op waarvan de precieze inhoudelijke status onduidelijk is. Bovendien weet je nooit zeker wat Google wel/niet in kaart heeft gebracht. Zulke instabiele bronnen zijn dus weinig betrouwbaar (qua herhaalbaarheid).

Samengevat: Google volstaat voor de voor dagelijkse dingen, ter oriëntatie en als de kwaliteit en betrouwbaarheid (systematiek, controleerbaarheid & herhaalbaarheid) niet van belang is. Je kiest voor het zoeken in een databank als je iets op een systematische en controleerbare wijze wilt nagaan om daarna de stand van zaken goed te kunnen beschrijven. Je kunt dan verwijzen naar kwalitatief hoogwaardige en betrouwbare bronnen.