In 't Wasdom

bolas, toegang tot kennis
januari 10th, 2020 by Renske ter Avest

Een referentie maken (vlg. APA-richtlijnen) – krantenartikel

Om een correcte bronverwijzing te maken heb je vier gegevens nodig: gegevens over de auteur(s), de publicatiedatum en de titel- & vindplaatsgegevens. De laatste twee genoemde gegevens/variabelen (titel en vindplaats) wisselen per type bron.

Bij een krantenartikel heb je auteur(s), publicatiedatum en titel- en vindplaatsgegevens nodig. Wat betreft de titelgegevens heb je bij een krant te maken met zowel de titel van het artikel als de naam van de krant. De vindplaats is bij de papieren versie anders dan bij de digitale versie! In het laatste geval ontbreekt het paginanummer en geef je de URL op als vindplaats.

De APA-referentie volgens de papieren versie heeft de voorkeur. Ik noem hier drie argumenten. In de digitale versie is de paginanummering afwezig. Verder verdwijnen webpagina’s regelmatig of grijpt de redactie met regelmaat inhoudelijk in. Dit geldt natuurlijk niet voor de pdf-versie van de krant die niet anders is dan de ooit gepubliceerde papieren versie.

Hieronder een voorbeeld van een verwijzing in het verslag (A) en de weergave van de bron in de bibliografie (B).

A. In het verslag

….. In het artikel beschrijft Jos Palm het historisch vakwerk en de professionele attitude van H.L. Wesseling met verwondering en verbazing als basisingrediënten: “Niet de kennis, maar de verbazing regisseert zijn geschiedschrijving” (Palm, 2020, p. 12).

Notabene: de paginavermelding is bij citaten en parafrases van delen uit een publicatie verplicht. Er is maar één uitzondering: in het geval dat je het hele artikel of boek samenvat kan de paginaverwijzing logischerwijs achterwege blijven. In alle andere gevallen geldt dat je de pagina’s aangeeft (als service aan lezers en om snel te kunnen checken).

B. In de bibliografie [APA-richtlijnen in resp. de papieren en digitale versie]

Palm, J. (2020, 8 mei). Licht op onze westerse preoccupaties. NRC Handelsblad [Cultureel supplement], p. 12

Palm, J. (2020, 8 mei). Licht op onze westerse preoccupaties. NRC Handelsblad [Cultureel supplement]. Geraadpleegd op https://www.nrc.nl/

[gewijzigd op 13 mei 2020]


Bolas ontwikkelde een tool voor het opslaan van het type bron. Dat gebeurt binnen bolas volgens de APA-stijl. Je kunt de tool gebruiken op de overzichtspagina waar de eerder door jou opgeslagen projectbronnen staan.

Maak in twee stappen een correcte verwijzing:

(1) Klik bij je bronnenoverzicht op de projectpagina op REF (rode pictogram), (2) kies het correcte type bron, vul de ontbrekende gegevens aan en sla de wijzigingen op.

Je bent klaar als de noodzakelijke velden bij het gekozen type bron zijn ingevuld. Dan wordt het rode REF pictogram groen.

januari 10th, 2020 by Renske ter Avest

Een referentie maken (vlg. APA-richtlijnen) – webpagina

Om een correcte bronverwijzing te maken heb je vier gegevens over de bron nodig: de auteur(s), de publicatiedatum en de titel- & vindplaatsgegevens. De weergave van de laatste twee genoemde gegevens (titel en vindplaats) wisselen per type bron. Hier gaat het over de bronvermelding bij (dynamische [lees: veranderbare]) webpagina’s.

Een webpagina bevat vaak bruikbare informatie. Toch kan die webpagina zo maar verdwijnen of de inhoud worden vervangen. Bij webpagina’s is er geen paginanummering en is de informatie soms niet meer terug te vinden. Feitelijk is er geen garantie wat betreft de betrouwbaarheid (in de zin van herhaalbaarheid) van deze informatiebron. In principe is men daarom terughoudend met de opname van dit type bronnen in een bibliografie. Advies is om hooguit webpagina’s op te nemen waarvan tenminste alle vier (formele) gegevens bekend zijn. In de bronnenlijst dient daarnaast bij dit type bron ook de datum van raadpleging te worden vermeld.

Je kunt wel een verwijzing naar een webpagina opnemen in je betoog, dus zonder dat de bron zelf in de bibliografie wordt opgenomen. Bij gebruik is de regel dat het gaat om uniek materiaal, zoals bijvoorbeeld de visie of missie van een organisatie die alleen op de website van die organisatie is te vinden. Verder is terughoudendheid geboden.

Hieronder twee voorbeelden van verwijzingen naar een (dynamische [lees: veranderbare]) webpagina in het verslag (A) en de weergave daarvan in de bibliografie (B). In het tweede voorbeeld zijn de vier gegevens over de bron wel bekend (auteur, publicatiedatum etc.).

A. In het verslag

  1. …… Op de website van het Filosofie Magazine worden voorbeelden gegeven van een aantal denkers en hun bijdrage aan de filosofie. Zo wordt bijvoorbeeld ingegaan op John Rawls principe van rechtvaardigheid. Dat komt neer op de stelling dat “sociale en economische ongelijkheden [wel] mogen (…) bestaan, mits deze ongelijke verdeling in ieders voordeel is en de samenleving als geheel niet benadeelt.” (filosofie.nl, geraadpleegd op 14 mei 2020). ……
  2. ….. In het abstract van het interview met Floris Cohen wijst Nederveen op het grote belang dat Cohen hecht aan de wetenschapsgeschiedenis (Nederveen, 2019). ….

B. In de bibliografie

  1. Geen opname, de verwijzing in het betoog volstaat. Het gaat hier om een indicatie van de inhoud van de website, niet om weergave van wetenschappelijke kennis of discussie. Er is bovendien geen auteur, noch een publicatiedatum.
  2. Nederveen, A. (2019). ‘Ik ben geen atheïst die het zeker weet’. Wetenschapshistoricus Floris Cohen over Hooykaas, weet-al denkers en knagend weten [abstract interview]. Geraadpleegd op 14 mei 2020 op wapenveldonline.nl

[gewijzigd op 15 mei 2020]


Bolas ontwikkelde een tool voor het opslaan het type bron. Dat gebeurt binnen bolas volgens de APA-stijl. Je kunt de tool gebruiken op de overzichtspagina met de eerder door jou opgeslagen projectbronnen.

Maak in twee stappen een correcte verwijzing:

(1) Klik bij je bronnenoverzicht op de projectpagina op REF (rode pictogram), (2) kies het correcte type bron, vul de ontbrekende gegevens aan en sla de wijzigingen op.

Je bent klaar als de noodzakelijke velden bij het gekozen type bron zijn ingevuld. Dan wordt het rode REF pictogram groen.

januari 6th, 2020 by Helpdesk Bolas

Projectrollen

Bolas is een onderzoeks- en projectool met vier rollen: projectleider, -medewerker(s), -begeleider(s) en de projectencoördinator. 

De projectleider kan projecten aanmaken, verwijderen en (twee) rollen toedelen (projectmedewerker en/of -begeleider). Het aantal medewerkers is onbeperkt. De projectleider kan ook een tweede of derde -leider aanstellen. Andere extra rechten van de projectleider zijn: de beschrijving en wijziging hoofd- en deelvragen, toekenning vakgebied aan het project (bepaalt de volgorde waarin databanken worden weergegeven). Hij kan alles wat een projectmedewerker ook kan.

De projectmedewerker kan bronnen toevoegen, delen & verwijderen, projectdatabanken opslaan, delen, verwijderen of favoriseren, een APA-conforme literatuurlijst opzetten en de projectrapportage downloaden. Bovendien kan hij een project archiveren of terughalen. Verder kan hij projecten/bronnen delen (op sociale media of binnen bolas [via de mailfunctie]) en een projectchat starten.

De projectbegeleider kan meedoen als andere projectmedewerker(s). Advies is om vanuit zijn rol de eigen zoekacties in de off-stand te zetten (persoonlijke instellingen). Hij kan er ook voor kiezen om de door hem begeleide projecten niet te tonen in de BOLAS-knop. Het nadeel is dat het wat minder eenvoudig is om bronnen en/of databanken in de te begeleiden projecten toe te voegen.

De projectencoördinator kan projecten starten waarin hij projectmedewerkers koppelt. Hij kan de voortgang van projecten volgen door live de projectrapportage in te zien. Het verschil met de projectbegeleider is dat de coördinator in principe alle projecten binnen het eigen bedrijfs- of instellingsdomein beheert. Deze functie (en rol) is niet standaard en alleen instelbaar op domeinniveau (na expliciete aanvraag).

januari 3rd, 2020 by Jaap de Jong

Validiteit en betrouwbaarheid

Over beide begrippen (betrouwbaarheid & validiteit) is veel te zeggen. Niet zelden haalt men ze door elkaar. Ik beperk me hier tot de validiteit. Dat begrip draait om de vraag: meet je wat je wil weten? Validiteit heeft betrekking op het gebruikte instrument (bijv. analyseschema, interviewprotocol, observatieschema, experiment).  Je kunt de validiteit van het onderzoeksinstrument vergroten door:

  • gebruik te maken van een bestaand en goedgekeurd instrument;
  • het instrument voor feedback voor te leggen aan experts, deskundigen en/of vakgenoten en het daarna meer definitief vast te leggen;
  • enkele proefwaarnemingen uitvoeren en het instrument vervolgens bijstellen.

Het is van belang dit proces van validisering goed vast te leggen zodat je je werkwijze achteraf goed kunt verantwoorden.

Wanneer je gebruik maakt van een valide instrument betekent dit nog niet dat resultaten ook extern valide zijn. Om te kunnen beoordelen of de resultaten ook buiten de specifieke onderzochte situatie gelden, moet je de factoren (en randvoorwaarden) goed in kaart brengen. Die beïnvloeden namelijk de resultaten. Pas als dit het geval is – de contexten vergelijkbaar zijn – kun je zeggen dat een onderzoek (onder die voorwaarden) waarschijnlijk ook extern valide is.

Een volgend blog zal gaan over betrouwbaarheid in relatie tot de validiteit. De betrouwbaarheid heeft te maken met de herhaalbaarheid en, de uitvoering (persoon en proces) en de betrokken aantallen: (1) is het onderzoek exact herhaalbaar en levert het onderzoek bij herhaling dezelfde resultaten op? (2) staan de metingen los van de uitvoerder? (3) in welke mate werkt de omgeving/proces verstorend op de resultaten? Zijn de betrokken aantallen groot genoeg om iets zinnigs te kunnen zeggen over de populatie? (4).

Er zijn vier mogelijke posities als het gaat om validiteit en betrouwbaarheid: valide – betrouwbaar (1) – invalide – onbetrouwbaar (2) – valide – onbetrouwbaar (3) – invalide – “betrouwbaar”(4).

Een kanttekening: in actieonderzoek – waarin men juist een verandering beoogt – gelden aanvullende eisen/criteria en wordt betrouwbaarheid (in de zin van exacte herhaalbaarheid) enigszins gerelativeerd.

Blijft dat precisie in beschrijving van de werkwijze  – net zoals in de natuurwetenschappen – ook in de sociale wetenschappen (en geesteswetenschap) heel belangrijk is.

januari 3rd, 2020 by Renske ter Avest

APA-richtlijnen

Enige tijd geleden kwam een boekje uit over de APA-richtlijnen. Een handig hulpmiddel om te achterhalen hoe je een boek, artikel, journal, digitale bron (webpagina), dissertatie etc. – het type bron – volgens APA-regels moet beschrijven.

Het boekje is geschreven voor het Hoger Onderwijs. Leerlingen in de bovenbouw van het VO kunnen er, denk ik, ook prima gebruik van maken.

Het boekje is handig als naslagwerk. Het is van belang om snel te kunnen zien of je literatuurlijst gevarieerd is samengesteld (niet alleen internetbronnen, die maar al te vaak verdwijnen). Die variatie kun je aflezen uit je literatuurlijst. 

Bolas heeft haar eigen APA-tool ontwikkeld. Je kunt die tool gebruiken op de pagina waar je bronnen staan. Klik op REF (rode pictogram), kies daarna het type bron en vul vervolgens de gevraagde velden in. Als alle velden juist zijn ingevuld wordt het REF pictogram groen. Er is een tutorial die je wegwijs maakt in het gebruik van de tool.

december 16th, 2019 by Jaap de Jong

Zin in elke dag

Op 4 december 2019 promoveerde Gert Vierwind, docent aan de Chr. Hogeschool Ede, aan de Radbouduniversiteit Nijmegen op Zin in elke dag. Een onderzoek naar alledaags ritueel handelen van adolescenten in de residentiële jeugdhulp. Zoals dat hoort in een geleerd werk is er ook een bronnenlijst of bibliografie opgenomen.

Zowel voor de bibliografie als de tekstverwijzingen werd de applicatie BOLAS gebruikt. Wij feliciteren de jonge doctor met het fraaie resultaat van zijn studie. Een boek om trots op te zijn met een prachtige, betekenisvolle, vormgeving.

De studie van Vierwind is opgenomen in Narcis en daarom ook vindbaar in Laelaps.

Wil je meer weten over het gebruik van de APA-tool binnen Bolas voor het opmaken van je bibliografie? Klik dan hier voor de tutorial Literatuurlijst opstellen volgens APA-richtlijnen. In de QuickStart van BOLAS vind je de andere tutorials.

december 15th, 2019 by Renske ter Avest

Datum van raadpleging – volgens APA-regels

Ga naar je projectbronnen en klik op REF

Een gebruiker vroeg mij waarom de datum van raadpleging (bij een artikel of boek) niet wordt opgenomen in de literatuurlijst. Haar was geleerd die datum altijd te vermelden. Dat is helaas een misverstand.

Het vermelden van de datum van raadpleging is alléén nodig bij veranderbare webpagina’s. Bij een journal, tijdschriftartikel of boek is er altijd een publicatiedatum. En er is een garantie dat de bron vindbaar blijft (in bibliotheek en/of digitaal databankbestand). Een redacteur of team heeft naar de inhoud gekeken en in orde bevonden. Klaar voor publicatie. Met een datum (of jaartal) erop. Daarna is het niet meer mogelijk iets te veranderen!

Een gewone webpagina zoals een weblog valt onder ‘digitale bron’. De extra optie (binnen bolas) die je bij deze veranderbare projectbronnen kunt (of zelfs moet) aanvinken is: “bron is aan verandering onderhevig”. Daarmee geef je aan dat de auteur de tekst totaal kan veranderen of zelfs een webpagina kan laten verdwijnen. Dat zegt iets over de betrouwbaarheid (herhaalbaarheid) van zo’n bron. Hij is vaak niet meer vindbaar. Een literatuurlijst met alléén veranderbare bronnen (“geraadpleegd op …”) maakt géén stevige indruk. Die bronnen zijn minder betrouwbaar, omdat de toekomstige vindbaarheid onzeker is.


Bron aanpassen in bolas?

Je past je bronverwijzing in 3 stappen aan: ga naar je projectbronnen (1) klik op de REF van de aan te passen bron (2). vink de optie “bron is aan verandering onderhevig” aan bij digitale bron en sla de wijzigingen op (3)

Vul alle gevraagde velden in. Is dat gedaan dan verandert de kleur van de icon (REF) van rood in groen. Er is ook nog een tutorial voor het opmaken van een literatuurlijst.

december 9th, 2018 by Jaap de Jong

De bibliografie: over het boekstaven van de liefde en andere zaken.

FAQ – wat is een bibliografie?

(Aankomende) studenten vragen mij wel eens wat een bibliografie is. Ik zeg dan altijd dat het een tuighuis is, een wapenarsenaal tegen de barbaarsheid. En bibliografen zijn mensen die boeken over boeken samenstellen.  Zo’n boek over boeken noem je een bibliografie. Een bibliografie is goud voor de verzamelaar. En verzamelaars zijn meestal gelukkige mensen.

Het allergrootste geluk overkomt je wanneer je iets vind wat je niet zocht. Of waarvan je het bestaan niet eens vermoedde. Dat overkomt mij vaak: vooral als ik blader in een bibliografie. Hoewel het geluk van de verzamelaar groot is loopt het doorgaans slecht met hem af. Dat geldt in het bijzonder voor bibliografen. Vaak zijn zij ook nog eens bibliofiel. Dat betekent dat ze het met boeken doen.

Dat kan niet goed zijn.

Hugo Hayn bijvoorbeeld die alles over erotica wist stierf verlaten, berooid en half verhongerd in een park van Dresden. Zijn Nederlandse collega’s lazen in januari 1921 dat het hem niet goed ging. Ze deden niets, niet iets dat voldoende was.

Tijdschrift voor boek- en bibliotheekwezen (jrg 10, 1921) [volgno 2]. Geraadpleegd op 09-03-2018 [via Delpher]

Antonius van der Linde, de bibliograaf van Spinoza, David Joris, Balthasar Bekker, stierf arm en eenzaam in Wiesbaden. Verlaten van alles en iedereen. Er was zelfs geen hond die naar hem omkeek. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat hij daar zelf wel een beetje meewerkte. Hij meende altijd alles beter te weten en bezigde geen vredige taal. Méér dan de mensen had hij de dieren lief. Hij stelde een bibliografie samen met de titel dierenzielkunde: de mensen zijn de duivels van de aarde en de dieren de geplaagde zielen. Daar moet je een monument voor oprichten, een monument van papier, zo dacht hij. Het was zijn tuighuis tegen de menselijke barbaarsheid, zo schrijft Van der Linde ergens.

Een bibliografie is dus een samenhangende collectie. Er staat alles in over één enkel thema. Het kan ook een register zijn met boeken van en over één enkele auteur (auteurs- of persoonsbibliografie).  Het verschil met een bronnen- of literatuurlijst is dat deze lijst niet zo streng is geordend en het vaak over heel veel verschillende dingen gaat.

Stefan Zweig schreef ooit twee schitterende verhalen over het geluk van de verzamelaar en de hartstocht van het weten. Eén van die verhalen gaat over een antiquair Boekenmendel die in Wenen leefde. Het liep slecht met hem af. Maar uit zijn nalatenschap vist de lezer een exemplaar op: het tweede deel van de beroemd-beruchte bibliografie van Hugo Hayn. Dat moet genoeg zijn. En het was genoeg.

PS Met het programma BOLAS kun je ook zelf een literatuur- /bronnenlijst of bibliografie maken. Dit kan met een APA-genormeerde opmaakstijl.  Met de zoekmachine Laelaps (van BOLAS) kun je de hierboven gebruikte literatuur vinden. En nog veel meer, zoals alle bestaande OpenAccess bronnen. Maar dit terzijde.

Literatuurlijst

Bargmann, M. (2008). Hugo Hayn: Bibliograph der Liebe. Biblos. Beiträge zu Buch, Bibliothek und Schrift, 57(2), 15-28. http://eprints.rclis.org/28618/

B. (1921). Een 80-jarig bibliograaf in nood. Het boek. Tweede reeks van het tijdschrift voor boek- en bibliotheekwezen, 1921(10) [geraadpleegd via Delpher]

Hayn, H. , Gotendorf, A.N. (1912). Bibliotheca Germanorum, erotica & curiosa; verzeichnis der gesamten deutschan erotischen literatur mit einschluss der Übersetzung, nebst beifügung der originale. München: Müller [tweede deel]

Linde, A. van der (1875). Over dierenzielkunde: een bibliographische bijdrage. Zpl: Z.u.

Linde, A. van der (1871). Benedictus Spinoza. Bibliografie. Geraadpleegd op http://hdl.handle.net

Linde, A. van der (1869). Balthasar Bekker: bibliografie. Geraadpleegd op http://hdl.handle.net/

Linde, A. van der (1867). David Joris. Bibliografie. Geraadpleegd op http://reader.digitale-sammlungen.de/

Zweig, S. (2017). Boekenmendel & De onzichtbare verzameling. Twee verhalen. Enschede/Doetinchem: AFdH

november 22nd, 2018 by Jaap de Jong

Slimmer Zoeken met je eigen algoritme

FAQ ’s – Wat is Slimmer Zoeken? (1) – Wat is een algoritme? (2)

Facebook kondigt nog meer tijdlijnveranderingen aan (2018, 31 januari). NRC-next. Geraadpleegd op 21 feb. 2018 van https://www.nrc.nl/

In januari 2018 vernieuwde Facebook de techniek achter de tijdlijn. Gebruikers krijgen voortaan meer lokaal nieuws te zien. Bovendien kunnen gebruikers binnenkort ook de betrouwbaarheid van nieuws beoordelen, zo stelt Mark Zuckerberg. Op basis daarvan krijgen ze dan meer van dat “betrouwbare” nieuws in hun tijdlijn. Dat doet het nieuwe algoritme van Facebook.

Dat zou natuurlijk heel knap zijn van die gebruikers en – als het waar is – ook van die nieuwe knop van Facebook. Maar facebookgebruikers bewezen eerder dat ze fakenieuws juist niet onderscheiden van geloofwaardig nieuws. Mark Zuckerberg bedoelt natuurlijk iets anders. Het gaat om de indruk die een lezer heeft van de betrouwbaarheid van de bron. Dat is iets anders.

Het Facebookplatform gaat niet zelf beoordelen of nieuws geloofwaardig is en stelt ook geen redactie aan – zoals bij een tijdschrift – om nieuws te beoordelen op geloofwaardigheid.

Facebook verandert wel het algoritme. Nieuws dat door gebruikers geloofwaardig wordt geacht komt bovenaan in de resultaten. Dat kan ook nepnieuws zijn dat een gebruiker geloofwaardig acht. Kortom, er verandert helemaal niets. Behalve het zoekalgoritme. Die verandering lokt wellicht méér bedrijven die hun nieuws laten aanprijzen door Facebookgebruikers en Mark Z. daarvoor betalen.

Een algoritme bepaalt de route die wordt afgelegd naar een bepaald doel. Dat gebeurt vanuit de visie van de maker van dat algoritme. Hij stelt de criteria vast en bepaalt daarmee de volgorde van de stappen. De maker van zo´n computeralgoritme is dus het eigenlijk brein achter de volgorde waarin de zoekresultaten worden gepresenteerd. Wanneer je vaak klikt op het profiel van een twitteraar (of op zijn berichten reageert), dan zal Twitter de tweets van die twitteraar bovenaan zetten, ook al verzond hij die tweets al zes uur eerder. Bij Google en Facebook gebeurt ongeveer hetzelfde.

De volgorde kun je natuurlijk ook zelf bepalen. Wanneer je met Google zoekt kun je door een specifieke zoekopdracht zelf bepalen wat wel of niet in de lijst met resultaten. Dat heet Slimmer zoeken. Met je eigen algoritme nog wel! Wat kan er leuker zijn? Zelf het heft in handen nemen in plaats van dat Google of Faceboeek of Twitter je brengt waar je misschien wel niet wilt zijn.

Later meer over Slimmer Zoeken. Meer weten en verder lezen? Zie hieronder!

Bronnen

Facebook kondigt nog meer tijdlijnveranderingen aan (2018, 31 januari). NRC-next. Geraadpleegd op 21 feb. 2018 van https://www.nrc.nl/

Geels, M. (2018, 20). Facebook laat gebruikers betrouwbaarheid bepalen. NRC. Geraadpleegd op 21 feb. 2018 van https://www.nrc.nl/

Hijink, M. (2018, 15 januari). Facebooks nieuwe News Feed is een zwaktebod. NRC [column]. Geraadpleegd op 21 feb. 2018 van https://www.nrc.nl/

Sanders, E. (2013, 9 februari). Hoe zoek je slimmer? Drie methodes om slimmer te zoeken [online nieuwsartikel]. NRC Handelsblad. Geraadpleegd op https://www.nrc.nl/nieuws/2013/02/09/hoe-zoek-je-slimmer-drie-methodes-om-slimmer-te-zoeken-1196159-a264055

Sanders, E. (2011). Eerste Hulp bij e-Onderzoek voor studenten in de geesteswetenschappen: Slimmer zoeken, slimmer documenteren. Geraadpleegd op https://openaccess.leidenuniv.nl/handle/1887/17774

oktober 22nd, 2018 by Jaap de Jong

Als een Engel in de Bibliotheek van Babel. Over nut en nadeel van de VPN-verbinding

FAQ – Wat is een VPN-verbinding?

Jorge Luis Borges schreef ooit een verhaal over de Bibliotheek van Babel, een oneindige boekentafel die alle denkbare boeken bevat. De eindeloosheid voor een eindig mens. De fantasie van Borges lijkt best wel een beetje op de digitale werkelijkheid van vandaag. Er zijn veel vrij toegankelijke databanken met miljoenen oude en nieuwe e-books: Hathitrust, DBNL, Gutenberg, DOAB etc.. De titels uit die databanken zijn ook binnen BOLAS beschikbaar.

Wie deze en andere collecties doorzoekt stuit soms op het probleem dat het digitale boek in Nederland niet beschikbaar is. In Amerika is het exemplaar vrij van auteursrechten, maar in Nederland niet. Je kunt dan natuurlijk je reispapieren pakken om in Los Angeles naar de blues te luisteren en intussen het boek downloaden. Het kan ook anders: met een VPN-netwerk

Een Virtual Private Network is een goedkope manier om je netwerk uit te breiden naar andere werelddelen. Je kunt “doen alsof” je elders bent, bijv. op het eiland Tristan da Cunha zit of in IJsland of waar ook in de wereld. Je computer maakt verbinding met een computer elders en krijgt het IP-adres van de locatie van je keuze. Dit betekent ook dat je online privacy beter is beschermd. En daarnaast kun je ook boeken downloaden die onder de Amerikaanse of een andere jurisdictie vallen.

Het gebruiken van een VPN-verbinding is volledig legaal. Door de VPN verbinding wordt de privacy van de internetgebruiker verhoogd, terwijl Google niet meer weet waar je zit. Er is ook een nadeel. De internetsnelheid neemt af. Die afname van de snelheid is afhankelijk van de prijs/kwaliteit verhouding van de gekozen VPN-verbinding.

Lezende engelen trekken zich niets aan van fysieke grenzen, ook niet van tijdsgrenzen, landsgrenzen of andere bepalingen. Zij verzamelen boeken uit alle tijden en plaatsen. Zo ook de Engel in de bibliotheek van Babel: die leest en peinst.