FAQ – wat is een bibliografie?
(Aankomende) studenten vragen mij wel eens wat een bibliografie is. Ik zeg dan altijd dat het een tuighuis is, een wapenarsenaal tegen de barbaarsheid. En bibliografen zijn mensen die boeken over boeken samenstellen. Zo’n boek over boeken noem je een bibliografie. Een bibliografie is goud voor de verzamelaar. En verzamelaars zijn meestal gelukkige mensen.
Het allergrootste geluk overkomt je wanneer je iets vind wat je niet zocht. Of waarvan je het bestaan niet eens vermoedde. Dat overkomt mij vaak: vooral als ik blader in een bibliografie. Hoewel het geluk van de verzamelaar groot is loopt het doorgaans slecht met hem af. Dat geldt in het bijzonder voor bibliografen. Vaak zijn zij ook nog eens bibliofiel. Dat betekent dat ze het met boeken doen.
Dat kan niet goed zijn.
Hugo Hayn bijvoorbeeld die alles over erotica wist stierf verlaten, berooid en half verhongerd in een park van Dresden. Zijn Nederlandse collega’s lazen in januari 1921 dat het hem niet goed ging. Ze deden niets, niet iets dat voldoende was.
Tijdschrift voor boek- en bibliotheekwezen (jrg 10, 1921) [volgno 2]. Geraadpleegd op 09-03-2018 [via Delpher]
Antonius van der Linde, de bibliograaf van Spinoza, David Joris, Balthasar Bekker, stierf arm en eenzaam in Wiesbaden. Verlaten van alles en iedereen. Er was zelfs geen hond die naar hem omkeek. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat hij daar zelf wel een beetje meewerkte. Hij meende altijd alles beter te weten en bezigde geen vredige taal. Méér dan de mensen had hij de dieren lief. Hij stelde een bibliografie samen met de titel dierenzielkunde: de mensen zijn de duivels van de aarde en de dieren de geplaagde zielen. Daar moet je een monument voor oprichten, een monument van papier, zo dacht hij. Het was zijn tuighuis tegen de menselijke barbaarsheid, zo schrijft Van der Linde ergens.
Een bibliografie is dus een samenhangende collectie. Er staat alles in over één enkel thema. Het kan ook een register zijn met boeken van en over één enkele auteur (auteurs- of persoonsbibliografie). Het verschil met een bronnen- of literatuurlijst is dat deze lijst niet zo streng is geordend en het vaak over heel veel verschillende dingen gaat.
Stefan Zweig schreef ooit twee schitterende verhalen over het geluk van de verzamelaar en de hartstocht van het weten. Eén van die verhalen gaat over een antiquair Boekenmendel die in Wenen leefde. Het liep slecht met hem af. Maar uit zijn nalatenschap vist de lezer een exemplaar op: het tweede deel van de beroemd-beruchte bibliografie van Hugo Hayn. Dat moet genoeg zijn. En het was genoeg.
PS Met het programma BOLAS kun je ook zelf een literatuur- /bronnenlijst of bibliografie maken. Dit kan met een APA-genormeerde opmaakstijl. Met de zoekmachine Laelaps (van BOLAS) kun je de hierboven gebruikte literatuur vinden. En nog veel meer, zoals alle bestaande OpenAccess bronnen. Maar dit terzijde.
Literatuurlijst
Bargmann, M. (2008). Hugo Hayn: Bibliograph der Liebe. Biblos. Beiträge zu Buch, Bibliothek und Schrift, 57(2), 15-28. http://eprints.rclis.org/28618/
B. (1921). Een 80-jarig bibliograaf in nood. Het boek. Tweede reeks van het tijdschrift voor boek- en bibliotheekwezen, 1921(10) [geraadpleegd via Delpher]
Hayn, H. , Gotendorf, A.N. (1912). Bibliotheca Germanorum, erotica & curiosa; verzeichnis der gesamten deutschan erotischen literatur mit einschluss der Übersetzung, nebst beifügung der originale. München: Müller [tweede deel]
Linde, A. van der (1875). Over dierenzielkunde: een bibliographische bijdrage. Zpl: Z.u.
Linde, A. van der (1871). Benedictus Spinoza. Bibliografie. Geraadpleegd op http://hdl.handle.net
Linde, A. van der (1869). Balthasar Bekker: bibliografie. Geraadpleegd op http://hdl.handle.net/
Linde, A. van der (1867). David Joris. Bibliografie. Geraadpleegd op http://reader.digitale-sammlungen.de/
Zweig, S. (2017). Boekenmendel & De onzichtbare verzameling. Twee verhalen. Enschede/Doetinchem: AFdH